Het raadplegen van genealogische bronnen wil nog wel eens tot enige verwarring leiden. Zo komen we bijvoorbeeld regelmatig tegen dat de schrijfwijze van een naam in de verschillende documenten van elkaar afwijkt. Om een voorbeeld te geven: de naam van Rinkje Berends varieert van Rinke of Rinske Berends en Rienkje Berents tot Regina Berends Wensing of Wensink en zelfs Reintje Jans komt voor.
Op zich is dat niet zo verwonderlijk: namen hadden vooral hun betekenis in de gesproken taal. Het schrijven van de naam gebeurde in de lagere sociale klassen eigenlijk alleen bij doop, huwelijk en overlijden. Veel mensen konden niet lezen en schrijven en waren dus ook zeker niet in staat de over hen genoteerde gegevens te controleren. Bovendien werden in de beginjaren van de Burgerlijke Stand de akten opgesteld in de Franse taal en werden voornamen soms verfranst.
Tot aan het jaar 1811 was de kerk waar men toe behoorde, de enige instantie die doop, huwelijk en overlijden vrij nauwgezet bijhield in een register. De rooms-katholieke kerk hield deze belangrijke gebeurtenissen in een mensenleven bij in het Latijn. Ook voornamen werden dan min of meer vertaald in het Latijn: Aaltje heet dan plotseling Aleida, Roelofje verandert in Rudolpha, Rinkje wordt Regina en Berend wordt opeens Bernardum.
Tot zover is het allemaal heel logisch en goed te volgen. Het is echter verbazingwekkend hoe vaak de officiële documenten elkaar tegenspreken op belangrijke punten als bijv. de geboortedatum. Een voorbeeld daarvan is de overlijdensdatum van Jan Alberts Spin:
Jan Alberts Spin is overleden op 26-06-1809 te Paasloo. De verschillende documenten waarin nadien het overlijden van Jan Alberts werd vermeld spreken elkaar nogal eens tegen:
a. In de huwelijksbijlagen (1834) van zoon Albert staat: “10-04-1811 begraven Jan Albers Spin, gewoond hebbende te Onna, arbeider”.
b. In de huwelijksbijlagen (1826) van zoon Berend komt een extract uit het ‘Register der begravenen in de gemeente Steenwijkerwold van 1806 tot 1811’ voor. Daarin staat: “1809 – 14 februari begraven Jan Albers Spin van Onna”.
c. In 1824 – bij het huwelijk van dochter Roelofje (ged. 22-09-1793 te Blesdijke) – hadden ze grote problemen met het vaststellen van de overlijdensdatum van Jan Albers. Om redelijkerwijs vast te stellen dat de vader van Roelofje al overleden was, werden er vier personen gehoord over deze zaak. Deze vier getuigen verklaarden:
“zeer wel te hebben gekend Jan Alberts Spin – in leven eerste Eheman van Reinke Berends arbeidster wonende te Onna en vader van Roelofjen Spin, arbeidster mede te Onna woonachtig, en wel te weten dat gemelde Jan Alberts Spin te Paasloo gewoond heeft en aldaar nu circa vijftien jaren geleden overleden en begraven is, gevende naar redenen van wetenschap hunnen gemeensamen ommegang met den genoemde overledene tijdens zijn leven en vervolgens de openbare aankondiging van deszelves overlijden. Wordende acte hiervan afgegeven alzo Roelofjen Spin voornemens is zich in den huwelijken staat te begeven en geen legaal bewijs van het overlijden van haren genoemde vader kan bekomen, alzo destijds geen doodregisters binnen deze gemeente gehouden zijn.”
(citaat uit de notariële akte in de huwelijksbijlagen)
Een ander opmerkelijk voorbeeld is de doop van Berend Spin, die op 28-12-1771 te Zuidveen is gedoopt als Bernardum, zoon van Hendrik Berends en Roelofje Jansen. Althans volgens het in het Rijksarchief Overijssel berustende doopboek (DTB 452, RK Steenwijkerwold). Enkele weken eerder, op 5-12-1771, werd Lammert Alberts gedoopt als zoon van Albert Hendriks en Roelofje Jansen. Uiteraard kan het hier nooit om een en dezelfde Roelofje Jansen gaan, maar toch is er in de regio in die periode geen spoor te bekennen van een tweede Roelofje Jansen. Het lijkt een onverklaarbaar mysterie.
De originele doopinschrijving – die niet in het Rijksarchief Overijssel aanwezig is – brengt echter uitkomst. In het origineel blijkt de oorspronkelijk geregistreerde naam van de moeder Geertje Jansen te zijn. Haar naam is echter doorgehaald en vervangen door de naam van Roelofje Jansen. Geertje is vrijwel zeker een zus van Roelofje.
De verklaring voor deze verwarrende situatie is de volgende:
Bij decreet van Napoleon werden de kerken in het begin van de negentiende eeuw verplicht hun kerkboeken in te leveren bij de burgerlijke overheid. Daar was men vaak niet zo blij mee. Ook de katholieke parochie van Steenwijkerwold wilde daar liever niet aan mee werken. Zoals wel vaker gebeurde heeft men er toen voor gekozen om de originele boeken te behouden en een handgeschreven kopie in te leveren. Bij het maken van de kopie is de in het origineel aangebrachte (foutieve) wijziging klakkeloos overgenomen.
