Molle Tammes van den Bosch en Grietje Hanses (1) vormden met hun vijf kinderen een arm en godvruchtig boerengezin, levend op het Friese platteland.
Zoon Hans Molles(2) overleed al op 26-jarige leeftijd, liet een vrouw en vier jonge kinderen achter, maar verder is er van hem weinig bekend. Van zijn oudere broer Tamme Molles daarentegen weten we veel meer. Tamme is op 20 maart 1798 geboren in De Knipe, vlakbij Heerenveen en na zijn huwelijk met Grietje Koenen Bont in 1821 vestigde hij zich in Havelte.
De Afscheiding
Tamme en zijn vrouw Grietje waren diepreligieus en toen er in de eerste helft van de negentiende eeuw steeds meer onvrede kwam over de koers van de Nederlands Hervormde Kerk sloten zij zich aan bij de Afscheidingsbeweging. De toenemende staatsbemoeienis met de kerk en de groeiende tendens om de bijbel wat vrijer te interpreteren was voor veel gelovigen onacceptabel en op veel plaatsen in het land keerden groepen gelovigen de officiële kerk de rug toe.
Uiteindelijk leidde de ontstane onrust in 1834 tot een grote kerkscheuring, waarbij veel gemeenten zich – in navolging van ds. Hendrik de Cock in Ulrum – afscheidden van de moederkerk. Praktisch gesproken was er in deze periode in Nederland eigenlijk geen sprake van godsdienstvrijheid. Er werd zelfs een samenscholingsverbod ingezet om het de afgescheidenen – op straffe van boetes en gevangenisstraffen – te verhinderen bijeen te komen voor hun godsdienstoefeningen.
Veel afgescheidenen voelden in die jaren de behoefte om te emigreren naar een plek waar zij met gelijkgezinden in vrijheid hun geloof konden beleven. Ook in het gezin van Tamme werd dit steeds vaker een onderwerp van gesprek en ter voorbereiding op een aanstaande emigratie verhuisde het gezin in 1846 van Havelte naar Witten, in de buurt van Assen. In mei 1848 verkochten ze al hun roerende goederen en scheepten zij samen met hun kinderen en een groep gelijkgestemden in op de Scandia voor de 35 dagen durende overtocht naar het beloofde land.
De uit 17 personen bestaande familie van den Bosch (w.o. 4 kleinkinderen) vestigde zich in Zeeland, Michigan, in het noorden van de Verenigde Staten. Ongetwijfeld was hun drijfveer niet alleen het grote verlangen naar godsdienstvrijheid, maar ook de hoop op een welvarender bestaan, want de economische malaise in Nederland was groot in die jaren.
De oudste zoon, Koene van den Bosch, bleef als enige in Nederland achter (3). Hij was in 1847 aangesteld als dominee in Elburg en ontwikkelde zich in de loop der jaren tot een tamelijk vooraanstaand ‘afscheider’.
Koene werkte als predikant in Het Loo en daarna ook nog in het Zuidhollandse Noordeloos, maar in 1856 wachtte hem een hereniging met zijn familie. Door een nieuw gestichte gemeente van de Reformed Church nabij Zeeland, Michigan, werd hij gevraagd om als voorganger aan te treden en in mei 1856 hield hij in de bossen ten westen van Zeeland zijn eerste preek vanaf een boerenwagen.
De nieuw gestichte gemeenschap werd Noordeloos genoemd en toen Koene eenmaal was aangetreden nam hij al gauw het voortouw om tot een afscheiding te komen. In het voorjaar van 1857 werd de Noordeloos Christian Reformed Church opgericht, de eerste Christelijk Gereformeerde Kerk van de Verenigde Staten. Koene van den Bosch bleef verbonden aan de kerk in Noordeloos tot 1869 en was daarna nog predikant in Grand Haven [Michigan] en Chicago [Illinois].
_______________________________________________________________________________
(1) Molle en Grietje zijn respectievelijk nummer 80 en 81 in de kwartierstaat.
(2) Hans Molles is de overgrootvader van Talligje van den Bos (VIj), mijn oma, en nummer 40 in de kwartierstaat.
(3) Koene is in 1840 getrouwd met Marrigje Hendriks Rook uit Vollenhove.
Meer informatie over Tamme van den Bosch en familie.